Stacja kolejki wąskotorowej w Białośliwiu    

W Białośliwiu znajduje się główna stacja kolejki wąskotorowej, oferująca pasażerskie przewozy na kilkunasto kilometrowej trasie, stanowiąc bardzo ciekawą atrakcję turystyczną Krajny. Aktualna trasa tej kolejki jest fragmentem większej sieci, dawniej znanej jako Bydgosko-Wyrzyskie Koleje Dojazdowe. Obecnie infrastrukturą zarządza Towarzystwo Wyrzyska Kolejka Powiatowa, a właścicielem kolejki jest Powiat Pilski.

Kursy kolejką prowadzą z Białośliwia do stacji Kocik Młyn i Pobórki (6,2 km), a niekiedy trasa wydłuża się aż do Nieżychowa. W przeszłości sieć Bydgosko-Wyrzyskich Kolei Dojazdowych obejmowała 256 kilometrów, natomiast obecnie Wyrzyska Kolej Powiatowa eksploatuje 34 km, w tym odcinki Białośliwie-Łobżenica (29 km) i Wysoka-Czajcze (5 km). Każdego roku w Białośliwiu odbywa się Zlot Miłośników Kolejek Wąskotorowych, a istnieje także możliwość zamówienia specjalnych przewozów.

Kolejka na stacji Kocik Młyn

Wyrzyska Kolej Powiatowa (WKP) charakteryzuje się rozstawem szyn 600 mm, a jej główna stacja znajduje się w Białośliwiu, gdzie zlokalizowane są również główne warsztaty i administracja. Białośliwie stanowi punkt styczny z koleją normalnotorową. Pomimo nazwy, WKP nigdy nie dotarła do miasta Wyrzysk.

Mapa kolejki. Kolorem zielonym oznaczono obecnie wykorzystywaną trasę.

Historia kolejki

Kolej została zainicjowana przez lokalnych właścicieli ziemskich w 1895 roku, z głównym celem obsługi cukrowni w Nakle i Nieżychowie oraz okolicznych majątków ziemskich.
Początkowo istniały dwie oddzielne trasy: Białośliwie – Nieżychowo – Łobżenica – Witosław oraz Dębowo – Nakło – Suchary. W 1901 roku, po zbudowaniu nowych odcinków, obie te trasy zostały połączone. WKP koncentrowała się głównie na przewozach towarowych, a przewozy pasażerskie miały charakter pomocniczy, realizowane głównie przez pociągi towarowo-osobowe.
W styczniu 1920 roku WKP przeszła pod polską administrację. W latach 20. dokonano wielu zmian, w tym likwidacji Cukrowni Nieżychowo oraz niektórych odcinków torów, budując w zamian inne, bardziej potrzebne. W latach 30. przeniesiono warsztaty z Łobżenicy do Białośliwia, gdzie powstały nowa hala wagonowni i stolarnia. Ze względu na odległość miasta Wyrzysk od najbliższej stacji kolejowej, w 1931 roku zorganizowano komunikację autobusową obsługiwaną przez WKP.

W 1939 roku, po zajęciu Polski przez Niemcy, WKP ponownie znalazła się pod niemieckim zarządem, który po naprawie zniszczeń wojennych przeprowadził modernizację infrastruktury. W czasie wojny przewozy na WKP znacznie wzrosły. W kwietniu 1944 roku doszło do połączenia zarządów WKP i Bydgoskiej Kolei Powiatowej, których sieci łączyły się na stacji Suchary.
W styczniu 1945 roku, tuż przed nadejściem Armii Czerwonej, Niemcy wywieźli całą dokumentację techniczną, większość maszyn i urządzeń ruchomych z warsztatów oraz pojazdy mechaniczne. Tabor kolejowy pozostał na miejscu. Wojna spowodowała znaczne zniszczenia infrastruktury. Pierwsze regularne połączenia wznowiono na przełomie lutego i marca 1945 roku na trasie Białośliwie – Wysoka – Łobżenica oraz Łobżenica – Nakło, a od sierpnia do Witosławia.

Od 1947 roku WKP uruchomiła połączenia autobusowe z Wyrzyska do Piły i Bydgoszczy. W 1949 roku WKP została przejęta przez PKP i funkcjonowała jako Bydgosko-Wyrzyskie Koleje Wąskotorowe, a od 1957 roku pod nazwą Bydgoskie Koleje Dojazdowe. Sieć ta obejmowała 256 km z trzema głównymi lokomotywowniami w Białośliwiu, Nakle i Koronowie.
Lata 50-te były złotym okresem dla kolei, z uwagi na brak dobrej sieci dróg kołowych, co sprawiało, że kolej była głównym środkiem transportu publicznego. W tym okresie kursowały 24 parowozy, 3 wagony motorowe, 41 wagonów osobowych, 20 bagażowych i 573 towarowe różnych typów. Od końca lat 50-tych, wraz z rozwojem motoryzacji, nastąpił spadek przewozów pasażerskich, choć przewozy towarowe nadal rosły.

Od 1 października 1969 roku zlikwidowano przewozy na trasie Bydgoszcz – Koronowo, a wkrótce rozebrano tory aż do Morzewca. W latach 70-tych podjęto próby modernizacji infrastruktury i przygotowania do zmiany rozstawu torów na 750 mm, czego jednak nigdy nie zrealizowano. W 1977 roku wprowadzono do eksploatacji rumuńskie spalinowe lokomotywy typu L30H, oznaczone serią Lyd2, które zastąpiły parowozy.

Lata 80-te to okres schyłku kolejki, z malejącymi przewozami. Ostatni pociąg osobowy z Białośliwia do Wysokiej odjechał 16 stycznia 1988 roku, a ostatni pociąg z Nakła do Kasprowa – 26 marca 1990 roku. Szczegółowy ruch towarowy utrzymał się do końca 1993 roku. Wstrzymanie ruchu spowodowało szybkie niszczenie torowisk, z których część została rozebrana lub rozkradziona.

Po wielu staraniach i negocjacjach, 1 kwietnia 2009 roku PKP przekazało majątek dawnej WKP starostwu pilskiemu. Wcześniej, bo w 2001 roku, powstało Towarzystwo Wyrzyska Kolej Powiatowa (TWKP), które od tego momentu opiekuje się kolejką. Dzięki staraniom TWKP, w 2019 roku wyremontowano i uruchomiono parowóz LOWA.

Stacja Białośliwie jest nietypowa, gdyż jest położona na trzech poziomach: poziom zero to poziom lokomotywowni i torów szlakowych, poziom +1 mieści wagonownię i stolarnię, a poziom -1 to miejsce przeładunku z wagonów normalnotorowych na wąskotorowe.